Jak używać funkcji JEŻELI (IF) do podejmowania decyzji i zagnieżdżania wielu warunków?

Funkcja JEŻELI (ang. IF) to jedna z najczęściej używanych funkcji logicznych w Excelu. Pozwala ona na sprawdzanie warunków i zwracanie różnych wyników w zależności od tego, czy warunek jest spełniony (PRAWDA), czy nie (FAŁSZ). Funkcja ta jest niezbędna do tworzenia dynamicznych raportów i automatyzacji podejmowania decyzji.

1. Podstawowa składnia funkcji JEŻELI

Funkcja JEŻELI wymaga trzech argumentów:

$$ \text{JEŻELI}(\text{test\_logiczny}; \text{wartość\_jeżeli\_prawda}; \text{wartość\_jeżeli\_fałsz}) $$

• test_logiczny: Jakieś pytanie, które ma tylko dwie możliwe odpowiedzi: PRAWDA lub FAŁSZ (np. A1 > 100, B2 = "Gotowe").
• wartość_jeżeli_prawda: Wartość (tekst, liczba, formuła), którą ma zwrócić Excel, jeśli warunek jest spełniony.
• wartość_jeżeli_fałsz: Wartość, którą ma zwrócić Excel, jeśli warunek nie jest spełniony.

Przykład: Sprawdzanie statusu zamówienia

Jeśli sprzedaż (A1) jest większa niż 5000, zwróć "Duże", w przeciwnym razie zwróć "Małe".

=JEŻELI(A1 > 5000; "Duże"; "Małe")

2. Zagnieżdżanie funkcji JEŻELI (Wiele warunków)

Jeśli musisz sprawdzić więcej niż jeden warunek (np. A, B, C), możesz zagnieździć jedną funkcję JEŻELI w drugiej. Jest to przydatne, gdy masz do czynienia z progami (np. oceny: 5, 4, 3, 2).

Przykład: Przyznawanie prowizji na podstawie progów

Jeśli Sprzedaż (A1) > 10000, prowizja = 10%.
Jeśli Sprzedaż (A1) > 5000, prowizja = 5%.
W przeciwnym razie, prowizja = 0%.

=JEŻELI(A1 > 10000; A1 * 0.1; JEŻELI(A1 > 5000; A1 * 0.05; 0))

Jak to działa:

1. Excel sprawdza pierwszy warunek (A1 > 10000). Jeśli jest PRAWDA, zwraca 10% i kończy działanie.
2. Jeśli pierwszy warunek jest FAŁSZ (czyli A1 jest ≤ 10000), przechodzi do drugiego argumentu, który jest drugą funkcją JEŻELI.
3. Drugie JEŻELI sprawdza, czy A1 > 5000. Jeśli jest PRAWDA (oznacza to, że jest między 5001 a 10000), zwraca 5%.
4. Jeśli oba warunki są FAŁSZ, zwraca ostateczną wartość (0).

Alternatywa: Funkcja JEŻELI.WIELOKROTNE (IFS). W nowszych wersjach Excela (od 2019/Microsoft 365) można używać funkcji JEŻELI.WIELOKROTNE (IFS), która jest znacznie prostsza i czytelniejsza do obsługi wielu warunków bez zagnieżdżania.

3. Używanie funkcji JEŻELI z AND i OR (Wielokrotne kryteria)

Funkcje ORAZ (AND) i LUB (OR) pozwalają na sprawdzenie wielu warunków w ramach pojedynczego testu logicznego:

• ORAZ (AND): Zwraca PRAWDA tylko wtedy, gdy wszystkie warunki są spełnione.
• LUB (OR): Zwraca PRAWDA, gdy co najmniej jeden warunek jest spełniony.

Przykład ORAZ: Wymagana podwójna weryfikacja

Zwróć "Zatwierdzono", jeśli Dział = "IT" ORAZ Sprzedaż > 10000.

=JEŻELI(ORAZ(A1="IT"; B1>10000); "Zatwierdzono"; "Odrzucono")

Przykład LUB: Spełnienie minimum jednego wymogu

Zwróć "Bonus", jeśli Staż pracy > 5 lat LUB Wynik oceny = "A".

=JEŻELI(LUB(C1>5; D1="A"); "Bonus"; "Brak")